در صحن كهنه‌ي حرم مطهر رضوي تا سال 1330 هجري شمسي نهري جاري بود كه آب آن از شش فرسنگي مشهد مقدس از جائي به نام چشمه‌ي كلاسب در شمال مشهد مقدس سرچشمه گرفته و پس از طي مسافتي وارد شهر مي‌شد. آب اين نهر پس از عبور از بالاخيابان وارد صحن كهنه شده و از آن‌جا نيز از پائين‌خيابان مي‌گذشت و در بيرون شهر به مزارع كشاورزي می رسید.
سقاخانه در سال 1352
صحن عتیق و سقاخانه معروفش، در طول سالهای مختلف، تغییراتن زیادی داشته اند. شاید این عکس که در سال 1352 از صحن عتیق (انقلاب فعلی) گرفته شده بتواند معیار خوبی برای شناسایی این تغییرات باشد.
صحنی که رواق شد
نماي موزه‌ي قديم آستان قدس رضوي و صحن قديمي امام خميني(ره) حرم مطهر امام رضا(ع) در سال 1348 شمسی.
صحن پهلوي كه بعدها به صحن امام خميني(ره) تغيير نام داد در فرآيند گسترده‌سازي و عمران حريم حرم مطهر رضوي به رواق سرپوشيده‌ي امام خميني(ره) تغيير پيدا كرد.
«محمد صانع» عكاس اين عكس قدیمی است.
وقتی صحن آزادی درخت داشت
شاید قدیمی ترها، این نما از صحن آزادی را به خاطر داشته باشند.اين عكس در سال 1346 هجري شمسي عکاسی شده و تصوير صحن آزادي يا همان صحن نو آن زمان را نشان مي‌دهد.در آن سال وسط صحن نو با باغچه و آب‌نما به همراه درختان توت، درختان تزييني و نيز درختان كاج تزئین شده بود. پايه‌هاي چراغ برق قديمي هم در وسط صحن ديده مي‌شود.
برج ساعت كه بر سردرب غربي صحن سقاخانه واقع شده و در تصوير مشهود است، برجي حلبي است كه از سال 1335 برچيده شده و به جاي آن برج فعلي ساعت ساخته شد.سمت راست عكس هم نقاره‌خانه به صورت يك شيرواني و اسكلت چوبي ديده مي‌شود.
تعزيه‌خواني در صحن عتيق
اين عكس در سال 1267 هجري شمسي گرفته شده است.پايين اين عكس هم این جملات را می شود دید: «دورنماي گنبد مطهر حضرت رضا(ع) در روز عاشورا، صحن عتيق هشتاد و شش ذرع عرض و شصت و دو ذرع طول دارد. نهر چشمه‌ي كيلاس از بالاخيابان ميايد وارد صحن مي‌شود و از صحن وارد پايين خيابان شده و به سمت طرق جاری می شود.»
گوشه سمت راست تصویر هم «عکاسباشی»، عکاس مشهور دربار قاجار، این طور خودش را معرفی کرده است:« عكاس مخصوص اعلي‌حضرت قدرقدرت شاهنشاهي ارواحنا فداه/ خانه‌زاد عبدالله قاجار دارالخلافه‌ي ناصري»
ایوان نقاره خانه
این عکس که دقیقا 40 سال پیش یعنی در سال 1352 ثبت شده، نماي داخلي بست پائين خيابان وايوان نقاره خانه حرم را نشان می دهد. نمایی که دیگر الان اثری از مغازه ها و دوچرخه و جزئیات دیگر این عکس در آن نیست.
خادمان قدیمی حرم
این هم یک عکس قدیمی و خاطره انگیز دیگر، این بار از خادمان حرم امام رضا(ع) که وظیفه دربانی حرم را به عهده داشتند.
مجموعه حرم، 40 سال قبل
و این هم عکس هوایی دیدنی از مجموعه حرم نورانی امام رضا(ع). عکسی که حدود 40 سال پیش عکاسی شده و می شود با مقایسه با تصاویر هوایی فعلی بارگاه امام هشتم(ع) روند تغییرات این حرم نورانی را دقیق تر متوجه شد.
انجمن تخصصی امام رضا!
